ICTY HEEFT DE BEGINSELEN VAN INTERNATIONAAL RECHT BEGRAVEN

Toespraak Ervin Sendijarevic

 11 juli 2013, Den Haag.

  

Het Plein in Den Haag: Dr. Ervin Sendijarevic

Dames en heren, mijn lieve landgenoten, Bosniers en Nederlanders,

Wederom komen we hier weer samen om onze meest dierbaren te herdenken. Het is alweer achttien jaar geleden - achttien jaar mensen - dat onze dierbaren op onhumane en systematische wijze zijn vermoord. Ondanks dat er de afgelopen jaren al zoveel over gezegd is, zijn er geen woorden voor om dit onrecht op passende wijze te omschrijven.

Onze ogen en keel zijn ondertussen kurkdroog geworden, terwijl we gerechtigheid blijven nastreven. Deze gerechtigheid is er echter nog niet. We moeten alsnog blijven doorgaan en hoop houden, niet alleen ter voorkomen van een 11 juli, of een 11 september maar ook  andere gebeurtenissen die ruimte krijgen doordat men niet wil erkennen dat de mens tot zulke gruwelijkheden in staat is. Wij zijn erg moe, maar wij geven nooit op. Wij kunnen ook niet anders dan doorgaan: we hebben deze gebeurtenissen immers met eigen ogen moeten aanschouwen. Wij weten hoe het is om je meest dierbaren te moeten begraven. Wij kunnen er daarom niet omheen. Onze nachtmerries houden ons alert en onvermoeid in het streven naar vrede en gerechtigheid. Wij hebben geen andere keus dan doorgaan.

Helaas zijn de ogen van het tribunaal in Den Haag na achttien jaar zittingen en vervolgingen voor onrecht gesloten. Het tribunaal heeft onlangs besloten de commandoverantwoordelijkheid in het international strafrecht af te schaffen. Dit betekent dat zolang de hersenen achter de gruweldaden van genocide geen direct bevel uitschrijven, zij niet vervolgd kunnen worden.  De verantwoordelijkheid voor de misdaden in Srebrenica wordt nu bij lokale uitvoerders gezocht, terwijl deze onmogelijk op zo’n grootschalige en systematische wijze massamoorden konden realiseren. Het zijn juist de instellingen en de hersenen van bovenaf die deze orders kunnen instrueren en bekrachtigen. De hoofdverantwoordelijken gaan vrijuit zoals in het geval van de vrijspraak van generaal Perisic, Jovica Stanisic en Franko - Frenki Simatovic.

Hiermee is het tribunaal in Den Haag plotseling een campagne begonnen om de Conventie van Geneve en het resultaat van de zittingen in Neurnberg teniet te doen. Inderdaad: in één klap is alles wat na de Tweede Wereldoorlog werd opgebouwd om burgers te beschermen, misdadigers te bestraffen en genocide te voorkomen, verwoest. Mevrouw Hartmann, een uitstekende Franse journaliste die al vanaf het begin bij deze zaak betrokken is, heeft op alle fronten gelijk met haar kritiek op het ICTY. Deze vrijspraak is slechts het puntje van de ijsberg in de reeks aan misstanden die de geloofwaardigheid van het ICTY in de afrondingsfase van haar werk compleet teniet doen. Het lijkt erop dat het ICTY ons aan het einde wil duidelijk maken dat het recht waar we op hoopten, slechts een utopie was. Dat na achttien jaar, dames en heren, we nog steeds geen recht hebben op gerechtigheid. Hoe kunnen wij hiermee verder leven met hoop in die gerechtigheid en vrede? Helpen jullie ons  ajb. als mens tot mens, als mens voor mens. 

Hooggeachte president van het ICTY Meron, ik vraag u, waarom heerst nog steeds dit bittere gevoel van misleiding, wanneer het zogenaamde recht zegeviert? Leest u dan niet het nieuws in de New York Times en The Economist waarin beschreven wordt hoe jullie het internationaal recht hebben begraven en opgeborgen in de lade van een aantal krachtige politici? Beseft u dat de vrijspraak van het tribunaal in Den Haag het Neurnberg model van gerechtigheid voor oorlogsmisdaden volledig ontkent? Beseft u dat uw nieuwe normen binnen het internationale recht zelfs Hitler of Osama Bin Laden niet kunnen vervolgen voor hun gruwelijke misdaden tegen de mensheid? Moet ik  u nog  herinneren aan  de teleurstellende bootschap van uw erevolle  collega  Harhoff  over credibiliteit van ICTY? Heeft u dan niet het commentaar van Popovic, een gerenommeerde Servische advocaat op de vrijspraak van Perisic, Stanisic en Simatovic, gelezen waarin hij uiteenzet dat deze uitspraak een ongekende impact op de geloofwaardigheid van de rechtbank heeft?

De wijzigingen die onlangs zijn doorgevoerd, zijn een klap voor het internationaal strafrecht. Ze zijn niet ingevoerd om recht te laten zegevieren, maar om relaties en militaire bondgenoten elders in de wereld van verantwoordelijkheid te excuseren. Juist daarom zijn de Neurenberg processen zo belangrijk geweest voor onze beschaving. Niet alleen voor het internationale recht, maar ook om het staatsgezag tot verantwoording te kunnen roepen in tijden van oorlog en onrecht, zodat niet geld of politieke macht ons rechtssysteem en gevoel voor gerechtigheid kunnen misbruiken. Helaas leveren uw wijzigingen een precedent om de grootste misdadigers strafrechtelijk te decriminaliseren. De nieuwe uitspraak van het Haagse tribunaal herstelt die immuniteit op het vervolgen van het staatsgezag. Het nalaten van de criteria van het Neurenberg tribunaal voor oorlogsmisdaden maken van het internationaal hof van justitie slechts een gewone provinciale rechtbank voor de vervolging van kruimeldieven en criminelen.

Heren van het Tribunaal bent u zich ervan bewust dat jullie nog niet eens zijn begonnen met de grootste boosdoener van de genocide te veroordelen en jullie haasten je al om de deur van de rechtbank te sluiten? Het gezag en de geloofwaardigheid van het gerecht is dankzij jullie sterk aangetast. Dit is niet alleen pijnlijk en vernietigend voor slachtoffers, maar ook voor iedereen die belang hecht aan vrede, vrijheid en rechtvaardigheid.

Hoewel meer dan 8000 mensen zijn vermoord, hebben zij meer dan 2 miljoen broers, zusters, moeders, vaders en vrienden achtergelaten. We hebben hun lichamen begraven, maar hun ziel woont nog in ons hart, in onze ziel. Onze dierbaren luisteren door onze oren en aanschouwen deze wereld door onze ogen. Beide zijn wij getuige van de waarheid en het onrecht dat nog steeds heerst. Dit kunnen we niet vergeten, ook al zouden we dat willen. We voelen ons machteloos, maar we zijn nog steeds hier en onze slachtoffers leven nog steeds in ons voort.

Vandaag staan we hier om u te waarschuwen niet alleen van het onrecht van gisteren, maar ook het onrecht van vandaag en het onrecht van de toekomst. Wij zijn hier bij elkaar gekomen om Srebrenica te herdenken en zulke onmenselijke praktijken in de toekomst te voorkomen. Als we die wijzigingen toestaan, betekent het dat we de mogelijkheid op herhaling van genocide, etnische zuivering en andere misdrijven toelaten.

Geachte rechters en politici, ik verzoek u niet het onmogelijke te doen, ik verzoek u slechts om te doen wat juist is, wat rechtvaardig is en wat goed is voor de hele wereld en dat is om fascistische en genocidale misstanden te veroordelen. Terug naar gerechtigheid, zodat we over 18 jaar wel met gevoel van rechtvaardigheid terug kunnen kijken naar de beslissingen die nu genomen worden.

Dank u wel.