ICTY HEEFT DE BEGINSELEN VAN INTERNATIONAAL RECHT BEGRAVEN
Toespraak Ervin
Sendijarevic
11 juli 2013, Den
Haag.
Het Plein in Den Haag: Dr. Ervin Sendijarevic
Dames en heren, mijn
lieve landgenoten, Bosniers en Nederlanders,
Wederom komen we
hier weer samen om onze meest dierbaren te herdenken. Het is alweer achttien
jaar geleden - achttien jaar mensen - dat onze dierbaren op onhumane en
systematische wijze zijn vermoord. Ondanks dat er de afgelopen jaren al zoveel
over gezegd is, zijn er geen woorden voor om dit onrecht op passende wijze te
omschrijven.
Onze ogen en keel
zijn ondertussen kurkdroog geworden, terwijl we gerechtigheid blijven
nastreven. Deze gerechtigheid is er echter nog niet. We moeten alsnog blijven
doorgaan en hoop houden, niet alleen ter voorkomen van een 11 juli, of een 11
september maar ook andere gebeurtenissen
die ruimte krijgen doordat men niet wil erkennen dat de mens tot zulke
gruwelijkheden in staat is. Wij zijn erg moe, maar wij geven nooit op. Wij
kunnen ook niet anders dan doorgaan: we hebben deze gebeurtenissen immers met
eigen ogen moeten aanschouwen. Wij weten hoe het is om je meest dierbaren te
moeten begraven. Wij kunnen er daarom niet omheen. Onze nachtmerries houden ons
alert en onvermoeid in het streven naar vrede en gerechtigheid. Wij hebben geen
andere keus dan doorgaan.
Helaas zijn de
ogen van het tribunaal in Den Haag na achttien jaar zittingen en vervolgingen
voor onrecht gesloten. Het tribunaal heeft onlangs besloten de commandoverantwoordelijkheid
in het international strafrecht af te schaffen. Dit betekent dat zolang de
hersenen achter de gruweldaden van genocide geen direct bevel uitschrijven, zij
niet vervolgd kunnen worden. De
verantwoordelijkheid voor de misdaden in Srebrenica wordt nu bij lokale
uitvoerders gezocht, terwijl deze onmogelijk op zo’n grootschalige en
systematische wijze massamoorden konden realiseren. Het zijn juist de
instellingen en de hersenen van bovenaf die deze orders kunnen instrueren en
bekrachtigen. De hoofdverantwoordelijken gaan vrijuit zoals in het geval van de
vrijspraak van generaal Perisic, Jovica Stanisic en Franko - Frenki Simatovic.
Hiermee is het
tribunaal in Den Haag plotseling een campagne begonnen om de Conventie van
Geneve en het resultaat van de zittingen in Neurnberg teniet te doen.
Inderdaad: in één klap is alles wat na de Tweede Wereldoorlog werd opgebouwd om
burgers te beschermen, misdadigers te bestraffen en genocide te voorkomen,
verwoest. Mevrouw Hartmann, een uitstekende Franse journaliste die al vanaf het
begin bij deze zaak betrokken is, heeft op alle fronten gelijk met haar kritiek
op het ICTY. Deze vrijspraak is slechts het puntje van de ijsberg in de reeks
aan misstanden die de geloofwaardigheid van het ICTY in de afrondingsfase van
haar werk compleet teniet doen. Het lijkt erop dat het ICTY ons aan het einde
wil duidelijk maken dat het recht waar we op hoopten, slechts een utopie was.
Dat na achttien jaar, dames en heren, we nog steeds geen recht hebben op
gerechtigheid. Hoe kunnen wij hiermee verder leven met hoop in die
gerechtigheid en vrede? Helpen jullie ons
ajb. als mens tot mens, als mens voor mens.
Hooggeachte
president van het ICTY Meron, ik vraag u, waarom heerst nog steeds dit bittere
gevoel van misleiding, wanneer het zogenaamde recht zegeviert? Leest u dan niet
het nieuws in de New York Times en The Economist waarin beschreven wordt hoe
jullie het internationaal recht hebben begraven en opgeborgen in de lade van
een aantal krachtige politici? Beseft u dat de vrijspraak van het tribunaal in
Den Haag het Neurnberg model van gerechtigheid voor oorlogsmisdaden volledig
ontkent? Beseft u dat uw nieuwe normen binnen het internationale recht zelfs
Hitler of Osama Bin Laden niet kunnen vervolgen voor hun gruwelijke misdaden
tegen de mensheid? Moet ik u nog herinneren aan de teleurstellende bootschap van uw
erevolle collega Harhoff
over credibiliteit van ICTY? Heeft u dan niet het commentaar van
Popovic, een gerenommeerde Servische advocaat op de vrijspraak van Perisic,
Stanisic en Simatovic, gelezen waarin hij uiteenzet dat deze uitspraak een
ongekende impact op de geloofwaardigheid van de rechtbank heeft?
De wijzigingen die
onlangs zijn doorgevoerd, zijn een klap voor het internationaal strafrecht. Ze
zijn niet ingevoerd om recht te laten zegevieren, maar om relaties en militaire
bondgenoten elders in de wereld van verantwoordelijkheid te excuseren. Juist
daarom zijn de Neurenberg processen zo belangrijk geweest voor onze beschaving.
Niet alleen voor het internationale recht, maar ook om het staatsgezag tot
verantwoording te kunnen roepen in tijden van oorlog en onrecht, zodat niet
geld of politieke macht ons rechtssysteem en gevoel voor gerechtigheid kunnen
misbruiken. Helaas leveren uw wijzigingen een precedent om de grootste
misdadigers strafrechtelijk te decriminaliseren. De nieuwe uitspraak van het
Haagse tribunaal herstelt die immuniteit op het vervolgen van het staatsgezag.
Het nalaten van de criteria van het Neurenberg tribunaal voor oorlogsmisdaden
maken van het internationaal hof van justitie slechts een gewone provinciale
rechtbank voor de vervolging van kruimeldieven en criminelen.
Heren van het
Tribunaal bent u zich ervan bewust dat jullie nog niet eens zijn begonnen met
de grootste boosdoener van de genocide te veroordelen en jullie haasten je al
om de deur van de rechtbank te sluiten? Het gezag en de geloofwaardigheid van
het gerecht is dankzij jullie sterk aangetast. Dit is niet alleen pijnlijk en
vernietigend voor slachtoffers, maar ook voor iedereen die belang hecht aan
vrede, vrijheid en rechtvaardigheid.
Hoewel meer dan
8000 mensen zijn vermoord, hebben zij meer dan 2 miljoen broers, zusters,
moeders, vaders en vrienden achtergelaten. We hebben hun lichamen begraven,
maar hun ziel woont nog in ons hart, in onze ziel. Onze dierbaren luisteren
door onze oren en aanschouwen deze wereld door onze ogen. Beide zijn wij
getuige van de waarheid en het onrecht dat nog steeds heerst. Dit kunnen we
niet vergeten, ook al zouden we dat willen. We voelen ons machteloos, maar we
zijn nog steeds hier en onze slachtoffers leven nog steeds in ons voort.
Vandaag staan we
hier om u te waarschuwen niet alleen van het onrecht van gisteren, maar ook het
onrecht van vandaag en het onrecht van de toekomst. Wij zijn hier bij elkaar
gekomen om Srebrenica te herdenken en zulke onmenselijke praktijken in de
toekomst te voorkomen. Als we die wijzigingen toestaan, betekent het dat we de
mogelijkheid op herhaling van genocide, etnische zuivering en andere misdrijven
toelaten.
Geachte rechters
en politici, ik verzoek u niet het onmogelijke te doen, ik verzoek u slechts om
te doen wat juist is, wat rechtvaardig is en wat goed is voor de hele wereld en
dat is om fascistische en genocidale misstanden te veroordelen. Terug naar
gerechtigheid, zodat we over 18 jaar wel met gevoel van rechtvaardigheid terug
kunnen kijken naar de beslissingen die nu genomen worden.
Dank u wel.